آشنایی با لباس محلی کردی (دخترانه و پسرانه) در کردستان
یکی از زیباترین لباس های محلی لباس خطه کردستان می باشد ، مطلبی که پیش روی شماست آشنایی با لباس محلی کردی و جزئیات آن است .
اسامی لباس محلی کردی(دخترانه و پسرانه) در کردستان
کردهای ایران یکی از قدیمی ترین اقوام ایرانی از قومیت کرد هستند که به زبان کردی صحبت می کنند و آداب و رسوم و لباس و پوشش خاص خود را دارند.
لباس های مردان و زنان کرد زیبا و در رنگ های متنوع وجود دارد و از قسمت های مختلف و جنس مرغوب تشکیل شده است. کردهای غیور کشورمان آداب خاصی در پوشش و حتی بستن شال کمر یا روسری دارند و لباس زنان کرد تزئینات زیبایی دارد که در لباس مردان نمی توان یافت.
تاریخچه و قدمت لباس کردی
تاریخچه لباس کُردی به قدمت مردمان کُرد باز می گردد. تصاویر نخستینی که در آن ها لباس اقوام کُرد به تصویر کشیده شده نقش برجسته های هخامنشی هستند.
در حجاری های ورودی کاخ آپادانا مردان هدیه آورده به بارگاه لباس هایی همانند لباس های محلی کردی بر تن دارند.بسیاری از سیاحان سفر کرده به استان کردستان لباس مردم کرد را یکی از زیباترین ها و بی نظیرترین ها دانسته اند ، چند نمونه طراحی ، باقی مانده از سفرنامه های جهان گردان اروپایی از لباس مردم کردستان ، در خانه کرد سنندج قرار دارند.
تنوع بالای پارچه ها از دوره قاجار به بعد موجب تکامل بیشتر لباس های سنتی کردستان و افزایش زیبایی لباس های کردی زنانه شد.
لباس های کردی امروزی در تزیینات و طرح پارچه ها بسیار متنوع تر شده اند اما شکل و ساختار آنها تفاوت زیادی با نمونه های سنتی قدیم آن ندارد. این لباس محلی در جشنواره های بین المللی مد لباس همواره توانسته مقام اول را از آن خود نماید.
آشنایی با لباس محلی کردی
خصوصیات لباس کردی زنان کردستان
طراحی لباس محلی کردی زنانه بر پایه باورهای مختلف رایج در میان این مردم بوده است. یکی از مهم ترین ابزارها برای آشنایی با فرهنگ مردمان یک کشور یا قوم ، لباس محلی ساکنان آن منطقه است. حفظ لباس کردی به شکل سنتی در نگهداری و انتقال فرهنگ به نسل های آینده نقش مهمی دارد.
شما می توانید با توجه به رنگ ، شکل ، جنس و زیور آلات لباس ، به طبقه اجتماعی و میزان تمول خانواده پی ببرید. لباس کردی زنانه بیشتر از جنس حریر ، تور ، مخمل و ساتن بوده که با پولک دوزی ، سرمه دوزی ، سنگ دوزی ، ملیله دوزی ، منجوق دوزی و … آراسته می شوند. لباس مجالس و مهمانی ها با لباسی که برای روزمرگی استفاده می شود ، بسیار متفاوت است.
لباس کردی زنانه از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
لباس محلی کردی زنانه از سه بخش اصلی : سرپوش ، تن پوش و زیورهای زنان کرد ، تشکیل می شود.
جافی یا درپه :
جافی شلوار گشادی است که از جنس نخ ها و پارچه های بسیار نرم دوخته شده است . تفاوت جافی و درپه در دم پای آنهاست ، دم پای جافی ها تنگ تر از درپه هاست.
کراس :
پیراهنی بلند و گشاد با آستین های بلند و یقه گرد است که دوختی ساده دارد. پارچه ای مستطیل شکل در قسمت جلوی یقه می دوزند و روی آن دکمه می گذارند. دو مثلت بلند به نام «تیرنج» در دوطرف پیراهن دوخته می شود . دو پارچه مثلثی بلند دیگر نیز به نام «سورانی» در سر آستین ها دوخته می شوند که کاربردهای زیادی دارند. هنگام کار این مثلث ها را به هم بسته و آستین ها را پشت گردن می اندازند. پیچیدن این پارچه به دور آستین ها درفصل سرد مانع از نفوذ سرما می شود ، آستین ها را برای وضو گرفتن با سورانی دور بازو می بندند تا پایین نیفتد. بانوان کرد در زمان مراسم و جشن ها ، از سورانی های رنگارنگ در رقص های محلی مانند دستمال استفاده می کنند. پوشیدن لباس های سورانی در بین خانم های جوان رایج است. این پیراهن معمولا از پارچه های بسیار زیبا ، نفیس و گران قیمت تهیه می شود.
کلنجه یا سوخمه :
کلنجه یا سوخمه نیم تنه ای به شکل جلیقه است که روی پیراهن بلند می پوشند. کلنجه از پارچه زری بافت یا مخمل تهیه شده که انواع تزئین های مختلف روی آن انجام می شود. میزان تزئین سوخمه و وسایل زینت بخش آن ، در گذشته نشان دهنده میزان تمول خانواده بود.
سلته :
زنان کرد در زمستان روی سوخمه و کراس نیم تنه آستین دار مخملی به نام سلته می پوشند.
کوا :
بانوان کردستان قبای بلند و جلو باز مخملین که در دو طرف ، چاک های بلند دارد ، روی لباس خود به تن می کنند که به آن کوا می گویند.
شال یا پشت تند :
زنان کرد روی لباس خود در ناحیه کمر شالی را می بندند. این شال ها رنگ های متنوعی دارند و از پارچه ای زیبا بافته می شود که گاهی نواری شکل و گاهی مربعی هستند. زنان کرد شال را کمی بالاتر از پیراهن خود می بندند تا انتهای دامن آن ها از مچ پای آن ها پایین تر نرود و مزاحم راه رفتنشان نشود.
گلونی :
کردهای جنوبی و سورانی از پارچه ای به نام گلونی به عنوان روسری استفاده می کنند. گلونی دارای نقش های مخصوص است.
کلاو :
از اجزای اصلی لباس کردی زنانه سرپوش است که از دو قسمت کلاه و سربند تشکیل می شود که در اصطلاح کردی به آن ها «کلاو» و «سروین» می گویند. کلاه ها در دو مدل «کلاوفس» و «کلاوزر» موجودند.
کلاوفس از دو لایه تشکیل می شود و قسمت فوقانی سر را می پوشاند. لایه رویی ازجنس ابریشم یا مخمل و لایه زیرین آستر نرم است. نواردوزی حاشیه کلاوفس با مهره و منجوق صورت می گیرد و بالای آن سکه ای به نام چپوله در وسط می دوزند تا روی پیشانی بیفتد. اگر به جای یک سکه از یک ردیف سکه کوچک استفاده کنند ، «پرچنه» نام می گیرد. قسمت های بالای کلاوفس با منجوق دوزی تزئین می شود.
نوع دیگری از کلاه های زنان کردی کلاوز است که تزیینات بیش تری نسبت کلاوفس دارد و در گذشته از آن جوانها و عروس خانم ها استفاده می کردند. این کلاه را به وسیله یک رشته نخ طلایی رنگ که سکه های لیره یا نیم پهلوی هایی به آن می آویزند و از زیر چانه عبور می دهند ، روی سر نگاه می دارند و دستمال را روی آن می بندند.
لچک :
روسری نازک و سه گوش است که با سنجاق به کلاه وصل می شود و سه گوشه آن روی شانه ها و پشت می افتند.
ره شتی :
روسری راه راه قرمز روشن و تیره ، بلند دو متری است که زنان کرد آن را مانند شنل روی لباس می پوشند و برای زیبایی بیشتر به صورت کج یا «لارپیچ» می بندند.
کلکه :
زنان کرد به جای کلاه از روسری یا دستاری استفاده می کنند که دارای رشته بلند از ابریشم سیاه و سفید با ملیله دوزی هایی زیبا و ظریف است.
هه وری یا کلاتی :
روسری چهارگوش ابریشمی با رنگ های سفید و قرمز است که به صورت لارپیچ بسته می شود و عروس خانم ها از آن استفاده می کنند.
شده :
زنان کرد به عنوان سربند از ابریشم ضخیم قهوه ای سیر یا زرشکی با ابعاد دو در دو متر استفاده می کنند که به آن(شده) می گویند.
زیورآلات زنان کردستان
از سکه ها و مهره های رنگی در تزئین قسمت های مختلف لباس محلی کردی زنانه استفاده می شود. در حاشیه لباس محلی کردی نیز انواع نواردوزی استفاده می گردد.
در سرپوش های کردی زیورهای سر و پیشانی بسیار دیده می شوند. «پلپله» به سکه های فراوان بالای پیشانی و نقیم به سنگ عقیق با آویزهای سکه یا سنگ می گویند. در قسمت بالای پیشانی یک ردیف سکه به نام «لاگیره» روی سرپوش بسته می شود.
موره ، مهره های رنگی مانند تسبیح است که یکی دیگر از زینت های سرپوش برای ثابت نگه داشتن کلاه می باشد.
«وره تاقی» از چند ردیف مهره زرد یا قرمز درست شده و کاربردی مانند موره دارد.
برای ثابت نگه داشتن کلاه از «ژیر چناکه» و «په لکه» استفاده می شود که با سکه ، مهره های آبی و سیاه و مهره های به هم تابیده ساخته می شوند.
برای تزئین کلاه پشت سر ، پشته سه ره با سکه های ردیف با قلاب به سرپوش وصل می شود.
گردنبند زینتی زنان کرد ، ملوینک نام دارد از انواع آن می توان گردنبند دل ربا(یاقوت با مهره های کوچک) ، شیلان(ترکیب مهره های رنگی بزرگ و کوچک) ، خشل و خاو(گیاهان معطر یا کهربا) و شه وگ یا شه وه(مهره های سیاه کوچک و بزرگ) را نام برد.
از دیگر آویزهای تزئینی بانوان کرد گردنبند میخک همراه با مهره های رنگی است.
«گواره» یا گوشواره های طلا یا دست ساز ، «بازی بن» یا بازوبند ، «خرخال» یا النگو و «کلکه وانه» یا انگشتر از دیگر زیورهای متداول لباس کردی برای بانوان است.
بانوان کرد در گذشته از کمربندهای زینتی از جنس نقره به نام «کمربن زیو» استفاده می کردند.
خصوصیات لباس کردی مردان کردستان
لباس مردان کرد اغلب گشاد هستند تا تردد در میان کوه ها و مسیرهای دشوار با آن ها ساده باشد.
رنگ و طرح و مدل هرکدام از اجزا لباس به تناسب آب و هوا و موقعیت استفاده از آن در کار یا مراسم و جشن ها ، متفاوت است.
بعضی از اجزای لباس کردی زنانه با لباس کردی مردانه یکسان هستند. لباس مردان بسیار ساده تر از لباس زنان کرد است و عموما از یک جنس پارچه و برعکس لباس زنان کرد ، تنها از یک رنگ تهیه می شود.
لباس کردی مردانه از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
چنانچه در این بخش از فرهنگ و هنر نم نمک خواهید خواند لباس محلی کردی مردانه شامل قسمت های مختلفی است که کاربردهای متفاوتی دارند.
«چوخه» یا «که وا» :
چوخه ، نیم تنه ای پنبه ای یا پشمی به شکل پارچه ساده یا گل دار از پشم ، کرک و مو است که با توجه به فصل های گرم و سرد ، با جنس های نازک و ضخیم دوخته می شوند. مردان کرد این لباس نیم تنه ، را عموما همراه با رانک که همین جنس را دارد ، می پوشند. نوع مرغوب این لباس را در مهمانی ها و جشن ها می پوشند که از نوع موی بزی معروف به مرغوز یا مه ره ز تولید می شود.
«پاتول» یا رانک :
پاتول شلوار گشاد با پاچه های تنگ است. دلیل گشادی شلوار امکان تردد راحت در نقاط کوهستانی و علت تنگی پاچه ها نفوذ نکردن سرما به داخل شلوار است. مردان کرد به جای پوشیدن کت و شلوار معمولی «که وا پاتول» می پوشند.
رنگ لباس های مردان کردی به صورت تک رنگ قهوه ای ، سورمه ای ، خاکستری و … می باشد.
«ملکی» :
نیم تنه بدون یقه جلو باز است که همرنگ پانتول می باشد و از پایین نیم تنه تا بالا به وسیله دکمه بسته می شود.
«لفکه سورانی» :
پارچه ای به رنگ سفید و همانند ساعدبند یا پابند است که بسیار فراخ و بلند و با زبانه ای مثلث شکل در انتهای آستین دوخته شده اند که به دور مچ بسته می شوند.
سورانی را در حالت عادی ، روی آستین به صورت باز می بندند و در مواقع اضطراری و مخصوصا در مواقع جنگ ، دو سر سورانی به هم گره زده و محکم می شود. بستن مچ ها از نفوذ سرما در آستین ها جلوگیری می کند و باعث تسهیل بالا زدن آستین ها در مواقع شستن دست و صورتمی شود.لفکه و سورانی را در مهمانی ها و مجالس رقص محلی کردی استفاده می کنند.
«کله بال» :
چوپانان کرد اغلب از پوششی به نام کله بال که از نمد تهیه شده استفاده می کنند و آن را روی شانه قرار می دهند.
«پیچ» :
پیچ دستمالی سیاه و سفید است که برای جلوگیری از شل شدن کلاه به دور کلاه می پیچند. این پارچه را با دقت و ظرافت بالا و با تنوع طرح ، زنان کرد می بافند.
«دستار» :
دستار همان سربند است که مردان کرد برای جلوگیری از سرما در کوهستان به دور سرشان می بندند.
«کلاش» :
مردان کرد در فصل های گرم و تابستان از پاپوشی به نام کلاش استفاده می کنند اما در زمان بارندگی و سرما از این پاپوش استفاده نمی شود. این پاپوش از بدبو شدن پا جلوگیری می کند و پا را خنک نگه می دارد.
شال :
مردان کرد پارچه ای نخی و عموما با طرح های راه راه یا شطرنجی و مربع شکلی را مثلثی تا زده و سپس به شکل نواری یا هر شکل دیگری که بخواهند در می آورند و برای گرم نگه داشتن بدن به کمر می بندند. شال نام های مختلفی مانند پشت وین و پشت ینه دارد.
«پشت تند» :
مردان کرد برای نگه داشتن اسلحه ، خنجر و چاقو در کمر پارچه ای سه متری به نام پشت تند را با پیچ و تاب های فراوان روی کمر می بستند.
کِلاو :
کلاو همان کلمه کلاه در تلفظ و گویش کردی است که به رنگ های سیاه و سفید و در دو صورت بلند یا تخت با دقت و ظرافت خاصی همراه با نقش و نگارهایی ساخته می شود. کلاو به همراه پچ استفاده می شود.
«پچ» :
مردان کرد به دور دستار سرپارچه ای گل دار و ریش ریش می بندند و تارهای آن را روی صورت آویزان می کنند.
ساق بند پشمی (پوزوانه) :
مردان کرد در قدیم از ساق بند برای جلوگیری از سرمای شدید منطقه در فصل زمستان و حرکت آسان در داخل برف و جلوگیری از رسیدن رطوبت به پاها ، جلوگیری از گزش مار در فصل تابستان ، جمع کردن شلوار گشاد کردی برای عبور راحت استفاده می کردند.
بیشتر بخوانید :
تاریخ دقیق روز جهانی لباس کوردی در تقویم سال ۱۴۰۰ چه روزی است؟
