۳۲ ضرب المثل قرآنی همراه با ترجمه فارسی و مفهوم آنها

در سری مطالب سرگمی با عنوان ضرب المثل ، ۳۲ ضرب المثل قرآنی را آورده یم که در پایان هر کدام معنی و مفهوم آنها را نیز آمده که می توانید به شیوایی سخن خدا پی ببرید.

۳۲ ضرب المثل قرآنی با معنی

۱-  «لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ»؛

چرا سخنی می گویید که به آن عمل نمی کنید.» (سوره ی صف، آیه ی ۲)

به عمل کار برآید، به سخن دانی نیست.

۲-  «وَما عَلَی الرَّسُولِ إلاّ الْبلاغُ؛

پیامبر وظیفه ای جز رسانیدن پیام (الهی) ندارد.» (سوره ی مائده، آیه ی ۹۹)

گر نیاید به گوش رغبت کس

بر رسـولان پیام بـاشد و بس

از ما گفتن بود.

۳-  «لِکُلِّ نَبأٍ مُسْتَقَر».

هر خبری را وقت معینی است.» (سوره ی انعام، آیه ی ۶۷)

هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.

۴- «ما عَلَی الْمُحْسِنین مِنْ سَبِیل؛

بر نیکوکاران باکی نیست.» (سوره ی توبه، آیه ی ۹۱)

آن را که حساب پاک است از محاسبه چـه باک است

۵- «قُلْ کُلّ یعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ؛

بگو هر کس بر حَسَب شکل گیری شخصیتش، عمل می کند.» (سوره ی اسراء، آیه ی ۸۴)

از کوزه همان برون تراود که در اوست.

۶- «ألَیسَ الصُّبْحُ بِقَریبٍ؛

مگر نه این است که صبح امید (پیروزی) نزدیک است؟» (سوره ی هود، آیه ی ۸۱)

در نا امیدی بسی امید است پـایان شب سیه سپید است (نظامی)

۷- «عَسی أنْ تَکْرَهُوا شَیئاً وهُوَ خَیر لَکُمْ؛

و شاید چیزی را خوش ندارید و حال آن که خیر شما در آن است.» (سوره ی بقره، آیه ی ۲۶۱)

دردا که طبیب صـبر* می فـرماید وین نفس حریص را شکر می باید

* صبر: نوعی گیاهی دارویی و بسیار تلخ.

۸ ـ «فإنَّ مَعَ الْعُسْرِ یسْرا؛

پس به یقین بعد از هر سختی، آسانی است.» (سوره ی انشراح، آیه ی ۵)

از پَسِ هرگریه آخر خنده ای است.

۹- «اللّهُ یرزُقُها وإیاکُمْ؛

خداوند، او و شما را روزی می دهد.» (سوره ی عنکبوت، آیه ی ۶۰)

هر آن کس که دندان دهد، نان دهد.

۱۰- «وَلا تَجْعَلْ یدَکَ مَغْلُولَهً إلی عُنُقِکَ وَلا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ؛

وهرگز دستت را برگردنت زنجیر مکن (و ترک انفاق و بخشش مکن) و بیش از حدّ (نیز) دست خود را مگشا.» (سوره ی اسراء، آیه ی ۲۹)

اندازه نگه دار که اندازه نکوست.

۱۱- «وَلا یحِیقُ الْمَکْرُ السَّیءُ إلاّ بِأهْلِهِ؛

و اندیشه ی بد، جز اهلش را فرا نگیرد.» (سوره ی فاطر، آیه ی ۴۳)

هر آن کس که اندیشه ی بد کند بـه فرجام بـد تـا تـن خـود کند(فردوسی)

۱۲- «وَمَنْ أساءَ فَعَلَیها؛

وهر کس بد کند (به زیان) خود اوست.» (سوره ی جاثیه، آیه ی ۱۵)

هر که بدی کـرد و به بد یارش هم به بد خـویش گـرفتار شد

۱۳- «وَجَزاءُ سَیئَه سَیئه مِثْلُها؛

و جزای بدی، بدی است مانند آن.» (سوره ی شوری، آیه ی ۴۰)

کلوخ انداز را پاداش سنگ است. (سعدی)

۱۴- «وَلِکُلِّ أمّهٍ أجَل…؛

و برای هر اُمّتی اجلی است…» (سوره ی اعراف، آیه ی ۳۴)

که کار خدای نه کاری است خرد قـضـای نبشتـه نشـایــد سـِتُـرد(فردوسی)

قضـا کشتی آن جا که خـواهد بَرد و گـر نا خـدا جـامعه بـر تن دَرَد(سعدی)

۱۵- «وأنَّ لَیسَ للإنْسانِ إلاّ ما سَعی؛

و انسان را نیست جز آنچه کوشش کند.» (سوره ی نجم، آیه ی ۳۹)

به جز از کشته خویش نَدرَوی.

نا بـرده رنـج گنج میسّر نـمـی شـود مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد (سعدی)

ضرب المثل قرآنی با معنی

۱۶- «یعرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسیماهُمْ…؛

گناهکاران به چهره و سیمایشان شناخته شوند.» (سوره ی الرحمن، آیه ی ۴۱)

رنگ رخسار خبر می دهد از سرّ ضمیر (سعدی)

۱۷- «أولئِکَ الّذینَ اشْتَروا الضَّلالَهَ بِالْهُدی فَمَا رَبِحَتْ تِجارتُهُمْ وَما کانُوا مُهْتَدِین؛

آنانند که گمراهی را به بهای هدایت خریدند، پس تجارتشان سودی نکرد و از هدایت یافتگان نبودند.» (سوره ی بقره، آیه ی ۱۶)

دین به دنیا فـروشان خـرند یوسف فروشند تا چه خرند

۱۸- «واعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جِمیعاً ولا تَفَرّقوا؛

وهمگی به ریسمان الهی دست زنید و پراکنده نشوید.» (سوره ی آل عمران، آیه ی ۱۰۳)

یک دست صدا ندارد.

۱۹- «إنّی أری ما لا تَروْنَ؛

همانا من آن می بینم که شما نمی بینید.» (سوره ی انفال، آیه ی ۴۸)

تو مو می بینی و من پیچش مو.

۲۰- «واجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أهْلِی، هارونُ أخِی اُشْدُدْ بِهِ أزْرِی؛

و از اهل من برایم وزیری قرار بده. هارون برادرم را، پشت من بدو استوار کن.» (سوره ی طه، آیه ی ۲۹)

اگر دو برادر دهد پشت به پشت تـن کـوه را بـاد مـانـد بـه مشت (فردوسی)

برادر پشت برادر است.

۲۱- «قالَ یا نُوحُ إنَّهُ لَیسَ مِنْ أهْلِکَ إنَّهُ عَمل غَیرُ صالِح؛

ای نوح بی گمان او از اهل تو نیست او [صاحب] کرداری نا شایست است.» (سوره ی هود، آیه ی ۴۶)

پسر نوح با بدان بنشست آثـار نـبـوتـش گـم شـد (سعدی)

۲۲- «لَوْ کانَ فِیهما آلِهَه إلاّ اللّه لَفَسَدَتا؛

اگر در آن دو (آسمان و زمین) معبودانی جز خدای بودند، البته [هر دو] تباه می شدند.» (سوره ی انبیاء، آیه ی ۲۲)

دو پادشاه در اقلیمی نگجند.

۲۳- «وإذا مَرّوا بِاللّغْوِ مَرّوا کِراماً؛

و چون به بیهوده ای بگذرند، کریم وار در می گذرند.» (سوره ی فرقان، آیه ی۷۲)

شتر دیدی، ندیدی.

۲۴- «خَسِرَ الدُّنْیا وَالآخِرَه…؛

در دنیا و آخرت زیان کار شد.» (سوره ی حج، آیه ی ۱۱)

از آن جا رانده، از این جا مانده.

۳۲ ضرب المثل قرآنی

۲۵- «کُلُّ حِزْبٍ بِما لَدَیهِمْ فَرْحُونَ؛

هر گروهی بدان چه نزد آنهاست، شادمانند.» (سوره ی مؤمنون، آیه ی۵۳)

هر کسی را به کار خویش خوش است کس نگـوید کـه دوغ مـن تُـرش است

۲۶- «واتَّقُوا فِتْنَهً لاتُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خاصّهً واعْلَمُوا إنَّ اللّهَ شَدیدُ الْعِقابِ؛

و بپرهیزید از فتنه ای که تنها به کسانی از شما که ستم کردند، نمی رسد و بدانید که خداوند سخت عقوبت می کند.» (سوره ی انفال، آیه ی ۳۵)

آتش که گرفت خشک و تر می سوزد.

۲۷- «إنّ الإنْسانَ لَیطْغی أنْ رآهُ اسْتَغْنی؛

انسان چون خود را بی نیاز بیند، سرکشی کند.» (سوره ی علق، آیه ی۶ و۷)

گر به دولت برسی مست نگردی، مردی

۲۸- «کانَ الإنْسانُ کفوراً؛

انسان ناسپاس است.» (سوره ی اسرا، آیه ی۶ و۷)

نمک خوردن و نمکدان شکستن.

۲۹- «والّذی جاءَ بِالصّدْقِ وصَدَّقَ بِهِ اولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ؛

و آن کسی که راستی آورد و آن را راست شمرد، آن گروهی هستند که ایشان پرهیزگارانند.» (سوره ی زمر، آیه ی۳۳)

راستی کـن که راستان رستند در جهان راستان قوی دستند.

۳۰- «فإذا عَزَمْتَ فَتَوکَّلْ عَلی اللّهِ؛

پس چون اراده کاری کردی برخدا توکل کن.» (سوره ی آل عمران، آیه ی)

با توکل زانوی اشتر ببند.

۳۱- «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَهُ الْمَوْتِ؛

هر نَفْسی، چشنده ی مرگ است.» (سوره ی آل عمران، آیه ی۱۸۴)

اگر چـرخ گردون کشد زین تو سرانجام خشت است بالین تو

۳۲- «وَما تُقَدِّمُوا لأنْفُسِکُمْ مِنْ خَیرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللّهِ؛

وهر کار خیر که از پیش برای خود بفرستید همان را نزد خدا می یابید.» (سوره ی بقره، آیه ی۱۱۰)

دنیا مزرعه آخرت است.

برگ عیشی به گور خویش فرست کـس نـیـارد تــو پـیـش فـرسـت

بـیــا تــا بـرآریــم دسـتـی ز دل کـه نـتــوان بـرآورد فــردا ز گـِل (سعدی)

منبع:hawzah.net

بیشتر بخوانید :