ریشه ضرب المثل خرج اتینا کردن چیست ؟

ضرب المثل های ایرانی علاوه بر معنا و مفهوم ریشه و داستان های جالبی نیز دارند ، در این مطلب از بلاگ جدول یاب به موضوع ریشه ضرب المثل خرج اتینا کردن خواهیم پرداخت! با ما همراه باشید.

معنی ضرب المثل خرج اتینا کردن :

۱- هرگاه کسی پولی را که باید خرج کارهای لازم و ضروری شود در راه بیهوده و غیر عاقلانه خرج ‌کند با استفاده از ضرب المثل فوق می‌گویند: فلانی همه را خرج اتینا کرده است.

۲- یعنی از روی نادانی به مخارج غیر ضرور رسانده است.

۳- معنای خرج‌های بیهوده و بی‌مصرف است.

ریشه ضرب المثل خرج اتینا کردن

مطلب بر سر واژه اتینا است که باید دید این واژه چیست و در عبارت مثلی چه نقشی دارد. شادروان امیرقلی امینی می‌نویسد: سابقا مطرب‌ها در مجالس عروسی و امثال آن پس از آن که یک دور می‌رقصیدند در مقابل هر یک از مهمان‌ها می‌نشستند و پس از چندی عشوه‌گری و سروکله آمدن، زنگی را که در دست نگه می‌داشتند یا یک نعلبکی را که در دهان داشتند را جلو می‌بردند و میهمان به کرم خود سکه‌ای طلا و یا سکه‌های نقره در زنگ و یا نعلبکی‌ او می‌ریخت. در حقیقت مهمان پولش را به مفت و رایگان از دست می‌داد. پس از آن که مطرب شادباش خود را دریافت می‌کرد با صدای بلند اعلام می‌کرد: “اعطینا” که در عربی به معنای《مرحمت کردند به ما》می‌باشد.

به تدریج در زبان فارسی کلمه اعطینا به اتینا منحرف گشته و با توجه به داستان فوق ضرب المثل خرج اتینا کردن پیدا شد. و معنای آن خرج‌های بیهوده و بی‌مصرف است.

به این ترتیب واژه اتینا در این عبارت مثلی غلط است و باید خرج عطینا به معنی و مفهوم تقریبی خرج اعطایی و مرحمتی، گفته شود. این رسم سنتی اگرچه در حال حاضر تقریبا متروک شده و در شهرهای بزرگ اثری از آن مشهود نیست ولی در قرون گذشته به صورت شادباش در مجالس عروسی و ختنه سوران و نظایر آن بسیار مورد توجه قرار می‌گرفت.

گاهی اصرار مطربان در گرفتن اعطینا از مهمانان مجلس باعث رسوایی و دردسر می‌شد و حتی بعضی از صاحبان مجالس هنگام آوردن مطرب، حق گرفتن شادباش را منع یا محدود می‌کردند. به هر صورت اصطلاح خرج اتینا و یا به اصطلاح صحیح خرج عطینا مخفف خرج اعطیناست که مفهوم فارسی آن همان شادباش است .

بدون شک این مثل بعد از غلبه عرب در ایران و نفوذ زبان عربی جز ضرب المثل‌های ایرانیان شده است و مخصوصاً در میان عوام بیشتر از سایر طبقات مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد. چنان که در ترانه عامیانه شیرازی گفته می‌شود:

نه فکر دنیا می‌کنه
نه فکر عقبی می‌کنه
هر چی که پیدا می‌کنه خرج اتینا می‌کنه …

بیشتر بخوانید :

ضرب المثل هایی درباره شیطان و مفهوم آنها