چرا سوره های فلق و ناس را معوذتین می خوانند؟

بعضی از سوره‎های قرآن نام‎های مختلفی دارند از جمله سوره‎های فلق و ناس است که یکی از نام‎های آنها «معوذه» است و به هر دو سوره اطلاق «معوذتین» (دو معوذه) شده است،لذا به دو سوره «معوذتین» می‎گویند و در روایات هم به این دو سوره مبارکه اطلاق «معوذتین» شده است.

کلمه معوذه از «عَوْذ» گرفته شده به معنای پناه بردن و حفظ کردن خویش و پرهیز دادن از شر، از راه پناه بردن به کسی که می‎تواند آن شر را دفع کند.

علت نام‎گذاری این دو سوره به معوذتین

قبل از جواب دادن به این سؤال تذکر این مسأله لازم است قرآن خود را به عنوان شفاء معرفی می‎کند و می‎فرماید:«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلاَّ خَساراً؛ و ما آنچه از قرآن فرستیم شفای دل و رحمت الهی به اهل ایمان است لکن کافران را به جز زیان چیزی نخواهد افزود» قرآن می‎تواند برای کسانی که به او تمسک می‎کنند و با او مأنوس هستند هم شفای ظاهری برای آنها باشد و هم شفای معنوی و روحی او باشد.

امّا نسبت به این سوره از روایات این‎گونه استفاده می‎شود که اگر انسان خود یا دیگران را بوسیله این دو سوره تعویذ کند، مریضی او خوب می‎شود و از شروری که در این دو سوره بیان شده در امان خواهد بود، لذا از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده که:«پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ مریض شدند، تب ایشان شدت پیدا کرد، جبرئیل (و میکائیل) این دو سوره را برای شفای پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نازل کردند، جبرئیل به قرائت سوره فلق و میکائیل به قرائت سوره ناس در پایین پای آن حضرت برای شفا متوسل شدند».

هم‎چنین امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‎فرماید:«پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:اگر کسی خواست به دیگری بدی انجام بدهد، و او بخواهد که خدا این شخص را از او دور کند (و مانع بدی او شود) پس وقتی که او را می‎بیند بگوید:«اَعُوذُ وَ بِحَولِ اللهِ وَ قُوَتِهِ مِن حَولِ خَلقِهِ وَ قُوُّتِهِم» و سوره فلق را بخواند بعد هم این آیه را بخواند:« فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» در این صورت خداوند فریب هر فریب‎کاری و مکر هر مکرکننده‎ای و حسد هر حسدورزی را از او دور می‎کند و باید این کلمات را در صورت او بخواند».

باز نقل شده که امام رضا ـ علیه السّلام ـ یک فرد صرعی را (غشی) دید، یک کاسه آب درخواست کردو بعد امام ـ علیه السّلام ـ سوره حمد و سوره فلق و ناس (معوذتین) را قرائت فرمود و در آب دمید، آب را روی آن مریض ریختند بعد هم مریض خوب شد و امام ـ علیه السّلام ـ فرمود :«دیگر به آن حالت بر نمی‎گردد».

و نقل شده که بسیار می‎شد پیامبر صلّی الله علیه و آله، امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام را با این دو سوره تعویذ می‎فرمود.

هم‎چنین پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرموده‎اند:«آیاتی بر من نازل شده که نظیرش نازل نشده و آن در سوره قل اعوذ است».

علامه طباطبایی در توضیح این حدیث می‎فرماید:شاید مراد پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ از این‎که فرمود مثل این دو سوره بر من نازل نشده، این باشد که تنها این دو سوره در مورد عوذه و حرز نازل شده و هیچ سوره‎ای دیگر این خاصیت را ندارد.

پس می‎توان گفت:این دو سوره خاصیت تعویذ (پناه بردن به خدا) را دارد که باعث می‎شود انسان با این دو سوره خود را از شروری حفظ کند و بدین جهت این دو سوره به معوذتین نام‎گذاری شده است. در سوره فلق به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ دستوری می‎دهد از چند چیز به خدا پناه ببر البتّه این دستور اختصاصی به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ ندارد.