ضرب المثل های قرآنی با معنی آیات

نه تنها شعرا و ادبا و فقها و… تحت تأثیر قرآن بوده اند و از آیات وحی الهام گیری کرده اند؛ بلکه وحی در کلمات و جملات مردم کوچه و بازار نیز نفوذ کرده و برای گفتن ضرب المثلها نیز از آیات قرآن الهام گرفته اند، در نوشتار زیر تعدادی از آیات و ضرب المثلهای معادل فارسی آنها آمده است. نا گفته معلوم است که ضرب المثلهای فارسی برگرفته از کلام وحی بیش از این می باشد؛ ولی جهت اختصار به همین مقدار بسنده شد.

«و جاء اخوه یوسف فدخلوا علیه فعرفهم و هم له منکرون ؛

و برادران یوسف آمدند و بر او وارد شدند.

او آنان را شناخت ولی آنان او را نشناختند».(سوره یوسف، آیه ۵۸)

کوه به کوه نمی رسد، آدم به آدم می ‌رسد.

********

(کهف آیه۷ )

اینجا محل جدائی من و تو است.
ما را به خیر و شما را به سلامت.

********

«لو کان فیهما ءالهه الا الله لفسدتا ؛

اگر در آسمان و زمین جز الله خدایان دیگری بود،

فاسد می شدند نظام جهان به هم می‌خورد».(سوره انبیاء، آیه ۲۲)

آشپز که دو تا شد، آش یا شور می‌شود یا بی‌نمک.

********

«فإنَّ مَعَ الْعُسْرِ یسْرا؛

پس به یقین بعد از هر سختی، آسانی است.» (سوره ی انشراح، آیه ی ۵)

از پَسِ هرگریه آخر خنده ای است.

*********

«اللّهُ یرزُقُها وإیاکُمْ؛

خداوند، او و شما را روزی می دهد.» (سوره ی عنکبوت، آیه ی ۶۰)

هر آن کس که دندان دهد، نان دهد.

********

جاء الحّق و زَهَقَ الباطِل اِنَّ الباطِلَ کانَ زهوقاً

(جزء۱۵ \ اسرا ۸۱)

حق آمد و باطل نابود شد و همانا باطل نابود شدنی است.

دیو چو بیرون رود فرشته درآید.

********

«فوکزه موسی فقضی علیه قال هذا من عمل الشیطان ؛

پس موسی مشتی به او زد و او را کشت.

گفت این کار شیطان است».(سوره قصص، آیه ۱۵)

عجله کار شیطان است.

********

«وَجَزاءُ سَیئَه سَیئه مِثْلُها؛

و جزای بدی، بدی است مانند آن.» (سوره ی شوری، آیه ی ۴۰)

کلوخ انداز را پاداش سنگ است. (سعدی)

*******

کإِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا (اسراء/۷)

اگر احسان و خوبی کنید، به خودتان خوبی کرده اید و اگر بدی کنید، به خود بدی کرده اید.

هر چه کنی به خود کنی گر همه خوب و بد کنی

********

«و من یهاجر فی سبیل الله یجد فی الارض مراغماً کثیراً و سعه ؛

کسی که در راه خدا هجرت کند، جاهای امن فراوان و گسترده‌ای در زمین می‌یابد».

(سوره نساء، آیه ۱۰۰)

از تو حرکت از خدا برکت.

********

«یعرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسیماهُمْ…؛

گناهکاران به چهره و سیمایشان شناخته شوند.» (سوره ی الرحمن، آیه ی ۴۱)

رنگ رخسار خبر می دهد از سرّ ضمیر (سعدی)

********

وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ(شوری /۳۰)

هر مصیبت و گرفتاری که برایتان پیش می آید به دست خودتان ایجاد شده است.

گله از هیچ کس نباید کرد

کز تن ماست آنچه بر تن ماست

********

الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَالْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَالطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَالطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ(نور/۲۶)

زنهای ناپاک و زشتکار، شایسته ی مردان ناپاکند و همچنین مردان ناپاک، شایسته ی زنان ناپاکند. زنهای پاکدامن نیز، شایسته ی مردان پاکدامن، و مردان پاکدامن، شایسته ی زنان پاکدامنند.

کبوتر با کبوتر باز با باز کند همجنس با همجنس پرواز

********

گربه دستش به گوشت نمی‌رسید، می‌گفت گوشت بو می‌دهد.
«بل کذّبوا بما لم یحیطوا بعلمه ؛ این منکران انکار چیزی را می‌کنند که علمشان به او احاطه نیافته».(سوره یونس، آیه ۳۹)

********

(حج آیه۱۱)

در دنیا و آخرت ضرر کرده اند.
از اینجا رانده و از آنجا مانده.

********

«و ما دعاء الکافرین الا فی ضلال ؛

و دعای کافران جز در گمراهی نیست (و مستجاب نمی‌شود)».

(سوره رعد، آیه ۱۴)

به دعای گربه سیاه، باران نمی‌بارد.

********

«خسر الدنیا و الأخره ؛

در دنیا و آخرت زیان دیده است».(سوره حج، آیه ۱۱)

از آنجا مانده و از این جا رانده.

**********

وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى (نجم /۳۹)

برای انسان جز آنچه که سعی کرده نخواهد بود.

********

(اسراءآیه ۲۹)

بنی آدم اعضای یکدیگرند

مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد

********

هرگز دستت را به گردنت زنجیر مکن ( و بخل نورز ) و بیش از حد نیز دست خود را مگشا.
نه چندان بخور کز دهانت بر آید نه چندان که از ضعف جانت در آید

منبع: بیتوته