منظره تماشایی رودخانه تیسا که سالی یکبار اتفاق می‌افتد چیست؟
جدول یاب: هر سال از اواخر بهار تا اوایل تابستان، یک پدیده طبیعی فوق‌العاده تماشایی رودخانه تیسا در مجارستان را از این رو به آن رو می‌کند. میلیون‌ها یک‌روزه دم بلند یا «palingenia longicauda» به شکل ابر بزرگی از رودخانه بالا می‌آیند، روی سطح آب بال‌بال می‌زنند، جفتگیری می‌کنند و می‌میرند؛ همه این‌ها در عرض چند ساعت اتفاق می‌افتد.
یکروزهها نام یک راسته از زیررده بال‌داران است. به خاطر اینکه عمر این حشرات بسیار کوتاه است و بعد از اینکه حشره‌ی کامل ظاهر شد یک یا دو روز و بیشتر از سه روز زنده نمی‌مانند به آن‌ها یکروزهها می‌گویند.
این رویداد منحصربه‌فرد که ۳ تا ۴ روز طول می‌کشد را شکوفایی رود تیسا می‌نامند و جزء جذاب‌ترین پدیده‌های طبیعی رودخانه‌های اروپا است. یک‌روزه‌های تیسا بزرگترین گونه یکروزهها در اروپا هستند که ابعاد آن‌ها از سر تا دم به ۱۲ سانتیمتر می‌رسد.
این حشره بیشتر عمرش (۳ سال) را به شکل لارو در گل‌و‌لای ته رودخانه می‌گذراند. یک‌روزه‌های نر بالغ فقط چند ساعت وقت دارند یک ماده پیدا کنند و قبل از مرگ با او جفتگیری کنند. نر‌ها برای این کار روی رودخانه سُر می‌خورند و سعی می‌کنند یکی از ماده‌های روی سطح رودخانه را باردار کنند.
یک روزه‌های ماده بعد از جفتگیری، برخلاف جریان رودخانه چند کیلومتر پرواز می‌کنند و در راه تخم می‌گذارند. تخم‌ها تهِ رودخانه می‌روند و بعد از ۴۵ روز به لارو تبدیل شده و در گل و لای تونل‌هایی درست می‌کنند که در هر فوت مربع آن حدود ۴۰۰ یک‌روزه وجود دارد. بعد از سه سال، لارو‌ها سطح را می‌شکافند و یک‌روزه‌های بالغ ظاهر می‌شود. بعد از بلوغ کامل، تنها ۳ ساعت تا مرگ فرصت دارند.
باتوجه به اینکه هیچ زمانی برای معاشقه نیست، تولید مثل معمولا یک عمل جبری است و گاهی تا ۲۰ یک‌روزه نر همزمان سراغ تنها یک ماده می‌روند.
از لارو درآمدن همزمان یکروزهها یکی از دیدنی‌ترین‌های طبیعت است، چون به نظر می‌رسد روی سطح آب می‌رقصند و در تلاش برای پیداکردن جفت در زمان کمی که دارند، ساحل رودخانه، جاده و سطح اطراف را می‌پوشانند.
بیشتر یکروزهها بعد از جفتگیری فورا می‌میرند. در پایان رقص یک‌روزه آن‌ها، سطح رود تیسا پر از یک‌روزه‌های مرده می‌شود. در برخی موارد انبوه یک‌روزه‌های مرده جاده‌ها و پل‌ها را مسدود می‌نند و باید با ماشین برف‌روب آن‌ها را جمع کرد.
مزایای از لارو درآمدن هماهنگ آن‌ها بدیهی است: از آنجا که حشرات فقط در مرحله بلوغ می‌توانند جفتگیری کنند، شانس پیداکردن جفت به حداکثر می‌رسد که برای گونه‌هایی که چنین عمر کوتاهی دارند بسیار اهمیت دارد. علاوه بر این، شکارچیانی مثل خفاش‌ها و پرندگان از ظهور ناگهانی ابر طعمه شگفت‌زده می‌شوند و فقط تعداد کمی از آن‌ها را می‌توانند شکار کنند.
امروزه، رود تیسا در مجارستان و انشعابات آن تنها جای جهان هستند که می‌توانید این یک‌روزه‌های دم‌بلند را در آن پیدا کنید. اما یک قرن پیش در رودخانه‌های کم‌ارتفاع اروپا زیاد بودند. به گفته کارشناسان، ترکیب آلودگی آب ناشی از صنایع سنگین و طراحی مجدد حاشیه رودخانه، زیستگاه طبیعی لارو یکروزهها را از بین برد. بعد از بسته‌شدن کارخانه‌های کمونیستی در اوایل دهه ۱۹۹۰، آلودگی بسیاری از رودخانه‌های شرق اروپا کم شد و یکروزهها به برخی از آن‌ها بازگشتند، مثل رودخانه دانوب که در ۳۰ کیلومتری شمال بوداپست قرار دارد. اکنون با برداشت تخم‌ها از تیسا و سپس انتقال آن‌ها به سایر رودخانه‌های اروپا برای بازگرداندن یکروزهها به رودخانه تلاش‌ها می‌شود.
