بیماری‌های تیروئید چیست؟ | چرا ابتلا در زنان بیشتر از مردان است؟

اختلالات تیروئید در سراسر دنیا نسبتا شایع‌اند و گفته می‌شود ۲۰۰ میلیون نفر از جمعیت کره‌ی زمین دچار بیماری‌های تیروئید‌اند. غده‌ی تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که هورمون‌های مهمی برای عملکرد مناسب اندام‌های گوناگون در بدن را تولید می‌کند. هورمون‌های تیروئید، سرعت سوخت و ساز بدن، عملکرد‌های قلبی و گوارشی، رشد مغز، کنترل عضلات و حفظ تراکم استخوان را تنظیم می‌کنند.

اختلال تیروئید به هر عارضه‌ای گفته می‌شود که بر ساختار یا عملکرد غده‌ی تیروئید اثر می‌گذارد و توانایی این غده برای تولید هورومون‌های لازم جهت متابولیسم مناسب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. رشد ناهنجار سلول‌های تیروئید می‌توانند سبب تشکیل گره‌هایی در غده‌ی تیروئید شوند که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند.

بیماری‌های تیروئید انواع زیادی دارند و می‌توانند علائم گوناگونی ایجاد کنند. ابتلا به بیماری‌های تیروئید در میان زنان، شایع‌تر از مردان است.

بیشتر اختلالات تیروئید ناشی از خود ایمنی‌اند. تیروئید ناشی از خود ایمنی عارضه‌ای است که در آن، سیستم ایمنی فرد به غده‌ی تیروئید حمله ور شده و آن را تخریب یا تحریک می‌کند. در توضیح اینکه چرا بیماری‌های تیروئید در میان زنان شایع‌تر است، پزشکان می‌گویند بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، دیابت نوع اول، بیماری التهابی روده، ام اس و آرتریت روماتوئید در میان زنان شایع‌ترند.

تشخیص و درمان بیماری‌های تیروئید معمولا با تاخیر انجام می‌شود، زیرا علائم، متنوع‌اند و به سختی می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد. علاوه بر بیماری‌های خود ایمنی، کمبود یُد، مخصوصا طی دوران بارداری یعنی زمانی که بدن به یُد بیشتری نیاز دارد می‌تواند سبب اختلالات تیروئیدی در میان زنان شوند. کمبود یُد می‌تواند سبب افت سطح هورمون‌های تیروئید شده و اختلالات گوناگون تیروئیدی ایجاد کند.

انواع شایع اختلالات تیروئید

کم کاری تیروئید، پُرکاری تیروئید، گواتر، هاشیموتو، سرطان تیروئید و گره‌های تیروئید از اختلالات شایع تیروئید‌اند که هم زنان و هم مردان را گرفتار می‌کنند. در میان این اختلالات، کم کاری و پُرکاری تیروئید، در میان زنان ده برابر شایع‌تر از مردان است.

کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید نوعی اختلال تیروئید است که در آن، غده‌ی تیروئید فعالیت کمتری داشته و هورمون‌هایی کمتر از سطح نرمال تولید می‌کند. در نتیجه تعادل هورمون‌ها و متابولیسم در بدن بهم می‌ریزد. یکی از شایع‌ترین علت‌های کم کاری تیروئید در زنان، بیماری خود ایمنی به نام هاشیموتو است که در آن آنتی بادی‌ها تدریجا تیروئید را هدف گرفته و توانایی این غده را برای تولید هورمون تیروئید ضعیف می‌کنند. تخمین زده می‌شود که از هر ۱۱ زن، یک نفر در طول زندگی خود دچار کم کاری تیروئید می‌شود.

پُرکاری تیروئید

پُرکاری تیروئید یکی از بیماری‌های تیروئید است که در آن غده‌ی تیروئید بیش از اندازه فعال شده و هورمون‌هایی بیشتر از حد نرمال تولید می‌کند. این هورمون‌ها نقش مهمی در کنترل متابولیسم بدن دارند. در پُرکاری تیروئید، غده‌ی تیروئید بزرگ می‌شود و این اتفاق می‌تواند سوخت و ساز بدن را بالا ببرد و منجر به کاهش وزن ناگهانی، ضربان قلب تند یا نامنظم و اضطراب شود.

علائم اولیه و هشداردهنده‌ی اختلالات تیروئید

اختلالات تیروئید اغلب در مراحل اولیه‌ی خود قابل تشخیص نیست، زیرا علائم آن مبهم است. علائم اختلالات تیروئید اغلب با ناباروری، اختلال لیپید، آنمی و یا افسردگی اشتباه گرفته می‌شود.

علائم کم کاری تیروئید

• • خستگی

• • خشکی پوست

• • گرفتگی‌های عضلانی

• • یبوست

• • عدم تحمل سرما

• • پُف پلک‌ها

• • افزایش وزن زیاد

• • بی‌نظمی قاعدگی

• • مشکلات حافظه

• • کُندی ضربان قلب

• • رخوت و بیحالی

علائم پُرکاری تیروئید

• • نگرانی و اضطراب

• • مشکل در به خواب رفتن

• • کاهش وزن

• • تعریق کف دست‌ها

• • ضربان قلب تند و نامنظم

• • بیرون زدن چشم‌ها (بیماری گریوز)

• • حالت خیرگی چشم‌ها

• • تغییرات بینایی

• • گرسنگی زیاد

• • دفع‌های مکرر

• • عدم تحمل گرما

• • بیقراری

• • تحریک پذیری عصبی

• • عرق زیاد

• • رعشه

• • نازک و حساس شدن پوست

• • شکنندگی مو‌ها و ناخن‌ها

ریسک فاکتور‌های اختلالات تیروئید

هر کسی ممکن است دچار بیماری‌های تیروئید شود، اما برخی از فاکتور‌ها می‌توانند ریسک ابتلا به اختلالات تیروئید را افزایش بدهند:

• • سابقه‌ی خانوادگی بیماری تیروئید

• • وجود یک بیماری خود ایمنی

• • تابش اشعه X به ناحیه گردن

• • جراحی تیروئید

• • سابقه‌ی التهاب تیروئید

• • کمبود مصرف یُد

• • مشکلات شایع تیروئید در کودکان

بچه‌ها نیز می‌توانند دچار مشکلات تیروئید شوند از جمله:

• • کم کاری تیروئید

• • پُرکاری تیروئید

• • گره‌های تیروئید

• • سرطان تیروئید

گاهی بچه‌ها با یک مشکل تیروئیدی متولد می‌شوند. در سایر موارد، عمل جراحی، بیماری یا درمان یک بیماری دیگر سبب بروز اختلال در تیروئید می‌شود.

پیشگیری

کار خاصی وجود ندارد که بتوانید برای پیشگیری صد در صدی از بیماری‌های تیروئید انجام دهید، اما درست مانند سایر بیماری‌ها و عوارض، با در پیش گرفتن رژیم غذایی سالم، سبک زندگی سالم، ورزش منظم، کنترل وزن و حفظ وزن سالم، کنترل استرس و سیگار نکشیدن می‌توانید ریسک ابتلا به بیماری‌های تیروئید را کاهش بدهید.

تشخیص به موقع و درمان مناسب اختلال تیروئید در پیشگیری از شدت گرفتن این عارضه موثر است. اگر کسی دچار علائمی باشد که می‌توان آن را مرتبط با اختلالات تیروئید دانست، آزمایشات خون انجام می‌شوند تا سطح هورمون‌های تیروئید در بدن ارزیابی شود. توصیه می‌شود که همه‌ی خانم‌ها به طور سالیانه از جهت سلامت غده‌ی تیروئید و تشخیص به موقع هر گونه مشکل احتمالی چکاپ شوند.

نکته

در صورت هر گونه علامتی که می‌توان آن را به اختلالی در تیروئید ربط داد باید هر چه زودتر اقدام پزشکی جهت ارزیابی و تشخیص صورت بگیرد. مثلا چاقی یا لاغری ناگهانی در بیشتر موارد نشاندهنده‌ی اختلال در تیروئید است. امروزه با افزایش سطح آگاهی و پیشرفت در علم پزشکی و شیوه‌های تشخیصی و درمانی، اختلالات تیروئیدی به موقع قابل شناسایی و درمان هستند.

نکات تغذیه‌ای برای سلامت تیروئید

اگر تحت درمان تیرئید هستید نیازی نیست رژیم غذایی خاصی را در پیش بگیرید به جز اینکه باید مصرف غذا‌های حاوی پروتئین سویا را محدود کنید، زیرا سویا به مقدار زیاد می‌تواند در جذب هورمون تیروئید مشکل ایجاد کند؛ و ضمنا باید از مصرف زیاد یُد پرهیز نمایید، زیرا یُد این پتانسیل را دارد که سطح هورمون‌های تیروئیدتان را تغییر بدهد. به غیر از این محدودیت‌ها شما می‌توانید هر چه می‌خواهید بخورید، اما تمرکزتان را روی رژیم غذایی سالم که شامل میوه و سبزی فراوان و غلات سبوسدار می‌شود بگذارید.

در پیش گرفتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی نه تنها احساس خوبی به شما می‌دهد بلکه کمک‌تان می‌کند سیستم گوارش‌تان خوب کار کند و قلب‌تان نیز عملکرد خوبی داشته باشد که هر دو عامل حامی متابولیسم سالم‌اند. اگر با وجود مصرف داروهای‌تان همچنان احساس خوبی ندارید، پس باید رژیم غذایی‌تان را بهتر کرده و برنامه‌ی ورزشی را شروع کنید که به سلامت تیروئیدتان کمک کند.

غذا‌های مغذی بخورید

میوه‌ها و سبزی‌های متنوع، مغز‌ها و دانه‌ها و غذا‌های سالم و طبیعی می‌توانند سلامت عمومی‌تان را بهبود بدهند. پروتئین باید از منابع کم چربی باشد مانند ماهی یا حبوبات. چربی‌های سالم نیز باید هر روز مصرف کنید مانند روغن زیتون.

چربی‌های ناسالم و کربوهیدرات‌های ساده را حذف کنید

برخی از چربی‌ها منجر به بیماری قلبی و یک سری از سرطان‌ها می‌شوند. مصرف چربی‌های اشباع را که اساسا از منابع حیوانی مانند گوشت و پنیر هستند و همچنین چربی‌های ترانس را که از روغن‌های هیدورژنه در غذا‌های فرآوری شده‌اند کاهش دهید؛ و در عوض چربی‌هایی را انتخاب کنید که به کاهش کلسترول LDL کمک می‌کنند. این چربی‌ها شامل چربی‌های تک غیراشباع و چند غیراشباع از روغن‌های گیاهی و چربی‌های امگا ۳ موجود در برخی غذا‌ها مانند ماهی می‌شوند. مغز‌ها و دانه‌ها و حبوبات نیز انتخاب‌های سالمی هستند.

کربوهیدرات‌های پیچیده مانند انواعی که در میوه‌ها و سبزی‌ها و غلات کامل وجود دارند بیشتر مصرف کرده و مصرف نوشابه‌های گازدار، چیپس سیب زمینی، آبنبات، بیسکوئیت و یا سایر هله هوله‌ها را که پُر از کالری بوده و ارزش غذایی ندارند به حداقل برسانید. مصرف پروتئین کافی نیز لازم است.

فیبر بیشتر مصرف کنید

فیبر غذایی به بهبود عملکرد گوارش کمک می‌کند. خوردن غلات کامل و طیف متنوعی از سبزیجات و میوه‌ها به شما این اطمینان را می‌دهد که فیبر مورد نیاز بدن‌تان را به خوبی تامین می‌کنید.

منبع: health.harvard.edu