تخت جمشید/ بنایی به جا مانده از قرن ها پیش
فرزانه سمندر، اختصاصی جدول یاب
تخت جمشید یا پارسه بنایی باستانی است که در سال ۵۱۸ پیش از میلاد به دستور داریوش شروع به ساخت شد که البته در اول بعنوان کوشکی بیش نبود.
این بنا در صخره بزرگ کوه مهر در دشت های مرودشت فارس و در شمال شرقی شهر شیراز در استان فارس قرار دارد.
ساخت تخت جمشید در طول دوران حکومت داریوش، فرزندش خشایارشاه و نوه اش اردشیر یکم همچنان ادامه داشت که البته چیزی حدود ۱۸۸ سال به طول انجامید و بعد از سرنگونی دولت هخامنشیان در سال ۳۳۰ پیش از میلاد این بنا به طور نیمه کاره رها شد.
این مکان در ابتدا ” پارسه” بوده که به معنای ” شهرپارسیان” است که یونانیان آنرا “ پرسپولیس” می خواندند ، بعدها و در دوره ساسانیان آنرا ” صدستون” خواندند و در فارسی معاصر به “ تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید” شهرت یافت.
علت نامگذاری تخت جمشید به این دلیل بود که بعد از قرن ها که از حمله اسکندر و پادشاهی هخامنشیان می گذشته مردمی که از شهر پارسه عبور می کردند تصاویری با عنوان شاهی بر روی دست مردم دیدند و کتیبه های ناخوانا با خط میخی، تصورشان بر این بود که این همان جمشید است که در داستان های شاهنامه نیز می باشد، به همین خاطر آنجا را تخت جمشید نهادند.
بیش از سه هزار نقش برجسته و سی هزار گل نبشته از زمان ساخت تخت جمشید تاکنون کشف شده است.
از نکات بازر بنای تخت جمشید وجود آبراهه ها هستند که طولی به اندازه دو کیلومتر دارند و با وجود اینکه هزاران سال قدمتش می گذرد باعث می شود آب بدون ایجاد آسیب به بنا از کانال ها خارج شوند.
مساحت کامل این بنا ۱۲۵ هزار متر مربع می باشد.
رنگ ها در تندیس های کنده کاری شده تخت جمشید گویای زندگی بودند ، اما امروزه از رنگ طلایی در تاج ، لاجوردی در ریش ، دستبند و گوشواره ها ی داریوش فقط جای آنها باقی مانده.
مهندسان آن زمان طوری این بنا را نهادند که در مقابل سیل و زلزله در امان بماند ، آنها با روش های خاصشان در پایه ستون ها، قلمه، گل ، جزرها و سرستون ها هیچ ملاتی بکار نبردند، البته از سقف چوبی کاخ های تخت جمشید اثری بجا نمانده ولی باستان شناسان توانستند بخش فوقانی سقف کاخ را مرمت کنند. در طول ساخت آن استادکاران، کارگران، زنان و مردان زیادی با دریافت حقوق و بیمه کارگری مشغول به کار بودند اما متاسفانه با حمله اسکندر مقدونی در ۳۳۰ سال پیش از میلاد تخت جمشید به آتش کشیده شد و اغلب فرهنگ و هنر این بنای عظیم از بین رفت.
این مکان پایتخت دوره هخامنشیان، مرکز تشریفات اداری و اقتصادی بوده، از آنجا برای تعیین زمان نوروز و بعنوان ساعت آفتابی استفاده می شده، برخی نیز عنوان کرده اند که تخت جمشید جایی برای برگزاری جشن های نوروزی و شاهانه مراسم ملی و دینی بوده ، یک سری از تاریخ نویسان نیز از تخت جمشید بعنوان رصد خانه یاد کرده اند که البته این احتمال کمی دور از ذهن می باشد.
سازمان میراث جهانی یونسکو در سال ۱۹۷۹ این بنای تاریخی را به ثبت رسانید.
