مردم استان البرز در شب یلدا چه آداب و رسومی دارند؟

استان البرز همچون دیگر استان‌های کشورمان در شب یلدا دارای رسم و رسوم‌های مختلفی است. آیین شب یلدا از روزگاران بسیار دیر و دور در شهرها و روستاهای کهن در دامنه البرز جنوبی که اکنون استان البرز نامیده می‌شود با شور و حال خاصی برگزار می‌شده است.

البرز به جهت حضور اقوام مختلف که هر کدام آداب و آیین خاص خود را دارند استانی است، لبریز از فرهنگ‌هایی که ورود به هریک از آنها خارج از این فرصت است و مردم‌شناسی خاص خود را می‌طلبد، بی شک ضیافت شبانه یلدا در البرز آمیخته از فرهنگ‌های مختلف از آذری و مازنی گرفته تا کرد و لر و …؛ استانی با شب یلدایی خاص را تجربه می‌کند.

مردم روستاهای شهرستان طالقان مراسم شب چله به خانه بزرگ روستا رفته و طولانی‌ترین شب سال را در کنار یگدیگر و با شور و حال خاصی می‌گذرانند.

در شب چله، طالقانی‌ها دور کرسی نشسته و بزرگ ده با خواندن قران و دعا برای پرباری محصول در سال آینده شب نشینی را شروع می‌کنند.

زنان نیز تدارک پذیرایی را می‌بینند و تنقلات گذرادن این شب را از چند روز قبل فراهم می‌کنند. هندوانه، سنجد، گردو، گندم برشته، کدو تنبل پخته شده، انگور خشک شده، زالزالک از تنقلات این شب است.

یکی از رسوم زیبا و جالب مردم طالقان در این شب مراسم درجی سران و شال‌اندازی است که به عنوان میراث ناملموس و یا معنوی ثبت ملی شده است.

در این رسم جالب جوانان ده در شب چله به بالای بام خانه رفته و از سوراخ روی بام که اصطلاحاً به آن درجی می گویند شالی پشمی را که به آن کیسه‌ای‌ بسته شده است را به پایین می‌فرستند و اهل خانه وقتی متوجه آن شدند، در آن کیسه میوه و دیگر تنقلات در آن ریخته و جوانان شال را بالا کشیده و وسایل داخل کیسه را بین خود تقسیم می کنند.

از بازیهایی که مردم طالقان در شب چله انجام می‌دهند، انگشتر بازی و گدره بازی است که مردم با شور و حال خاصی آن را انجام می‌دهند.

خواندن اشعار محلی به همراه نی زدن از دیگر آیین ها مردم طالقان در شب چله است.

شال اندازی شب چله در طالقان

در جی سران طالقان دو آیین باستانی و سنتی بنام شال اندازی وجود دارد. دراین شب وقتی خورشید غروب می کند و چراغ ها روشن می شد این رسم آغاز می شد، به این ترتیب که خواستگار شالی پشمی برمی دارد و بالای بام خانه دختر مورد نظرش می‌رود و هدیه خود را که جوراب، چادر، گوشواره، النگو یا روسری است به گوشه شال می‌بندد و از سواخ خانه به پایین می‌فرستد.

اهل خانه شال را می بینند از خانه بیرون خارج می شوند و دختر تنها می ماند و در این حال دختر با پسر اندکی حرف می زند و هدیه را از شال باز می کند و به پدر و مادرش می‌دهد.

حال اگر مادر دختر موافق این وصلت باشد هدیه ای قابل قبول جایگزین آن می کند و تکان می دهد تا پسر آن را بالا بکشد ولی اگر مادر دختر موافق نباشد یک شی بی ارزش از جمله لنگه گیوه کهنه و پاره را جایگزین آن می کند که در این صورت پسر می‌فهمد که دیگر نباید اطراف این خانه آفتابی شود.

یکی از رسوم زیبا و جالب مردم طالقان در این شب مراسم درجی سران و شال‌اندازی است

درجی سران طالقان شبیه قاشق زنی چهارشنبه سوری

در جی سران یکی از آیین های شب یلدا در روستاهای طالقان است، در این شب جوانان با حضور در بیرون خانه این آیین را برگزار می کنند که البته مراسمی مشابه قاشق زنی در چهارشنبه سوری است.

اینگونه است که جوانان یک نخ بلند را به لنگه جوراب نویی می بندند و از سوراخ پشت بام که اهالی روستا از این سوراخ به نام درجی یاد می کنند پایین می فرستند و افراد خانه از آنچه در سفره شب چله فراهم کرده اند درون جوراب می ریزند و با اشاره جوراب بالا کشیده می شود.

دختران دم بخت طالقان در شب چله به تعبیرخانه می روند

یکی از رسوم دامنه های جنوبی البرز در طالقان به فال حافظ گرفتن اختصاص دارد. در شب سی ام آذر برای تفال به خانه‌ای به نام “تعبیر خانه” می‌روند.

تعبیرخانه یکی از خانه‌های قدیمی آبادی است، ۱۰ نفر از ریش سفیدهای آبادی دراین خانه گردهم می‌آیند و آفتابه‌ای مسی را در میان مجلس قرار می‌دهند، دختران دم بخت هم در پشت‌بام این خانه جمع می‌شوند و نیت می‌کنند و هر کدام از سوراخ گنبد خانه، نشانه ای از خود را به درون آن می اندازند.

۱۰ ریش سفید متاهل هر کدام به نوبت تفالی به دیوان حافظ می‌زنند و با خواندن اشعار دست در آفتابه برده و یک نشان بیرون می‌آورند؛ اگر فال خوب تعبیرشد خوشحال می‌شوند و اگر بد آمد باید تا سال دیگر صبر کنند؛ پس از پایان فال گیری از سوی خانواده دخترانی که فال شان خوب در آمده، یک سینی شیرینی و میوه به تعبیرخانه می‌آورند.