اضطراب ناشی از کرونا

این روزها در فضای مجازی شاهد انبوهی از ویدیوهای آموزشی هستیم که می خواهند به ما بگویند دارد چه اتفاقی می افتد. میخواهند بگویند که با کودکان چگونه حرف بزنیم و تفکر و احساسات در کودکان چگونه است. میخواهند بگویند که چگونه خود را کنترل کنیم و شرایط را مدیریت نماییم. میخواهند بگویند که مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا نسبت به سارس و مرس خیلی کمتر است. اما آیا ارادهای وجود ندارد که به این فضای مجازی سروسامانی بدهد! مخصوصاً فضای مجازی مربوط به روانشناسی و مشاوره. “روانشناسی زرد” این روزها و پس از شیوع ویروس کرونا به سمت انتشار ویدیوهای آموزشی جهت “مبارزه با اضطراب” ناشی از خودبیمارانگاری یا ترس از مرگ کشیده شده است که منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن میگردد. اتفاقی که در شرایط فعلی اصلاً به نفع هیچکس نیست. حال سؤال اینجاست که چطور حالت “احساس منجی” در ایرانیها این قدر فعال است؟

اصلاً احساس منجی چیست؟ احساس منجی حالتی است که در آن فرد احساس می‌کند اطلاعات مفید یا توانایی خارق‌العاده‌ای دارد که می‌تواند از طریق آن شرایط بحرانی را کنترل یا در جهت بهتر شدن اوضاع کمک کند بدون آن که دانش، تخصص و مهارت لازم را داشته باشد. شخصیت‌های نمایشی، خودشیفته و افراد دارای عقده برتری زودتر از دیگران و در نزدیکترین زمان به شروع بحران، «احساس منجی» درونشان را بروز می‌دهند. آیا بهتر نیست اگر در مورد چیزی دانش کافی نداریم، سکوت کنیم. این بهترین کمک به خودمان و دیگران است. اما دلیل اینکه چرا این قدر اصرار داریم حتماً و تحت هر شرایطی ابراز وجود کنیم شاید به دلیل ارضای نیاز به قدرت (موفقیت، ارزشمندی شخصی، شهرت) باشد. یکی از پنج نیاز اساسی انسان که ویلیام گلاسر آن را مطرح کرده است.

سؤال دیگری که باید به آن پاسخ داد این است که در شرایط کنونی بهتر است از چه افرادی در حوزه روانشناسی و مشاوره اطلاعات کسب کنیم؟ باید گفت بهترین گزینه برای شما روانشناسان و مشاورانی هستند که دارای “پروانه اشتغال” تخصصی از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره باشند. اسامی این روانشناسان و مشاوران دارای پروانه اشتغال در سایت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره به نشانی www.pcoiran.ir آمده است. اکنون که امکان مراجعهی حضوری به آنها وجود ندارد و بسیاری از کلینیکهای خدمات روانشناسی و مشاوره نیز خدمترسانی خود را متوقف کرده و تعطیل هستند، میتوانید از طریق جستجو در فضای مجازی متعلق به ایشان، در صورت اشتراک ویدیو یا مطالب و یا پخش زنده، از آنها استفاده کنید.

در این رابطه اگر دارای مشکلاتی با کودک خود شدهاید بهتر است از روانشناسان با گرایش «روانشناسی تربیتی» یا «روانشناسی بالینی کودک و نوجوان» ارتباط برقرار کنید. اگر یکی از اعضای خانواده، بستگان، دوستان و آشنایان شما دچار این بیماری شده و به هر علت با خانوادهی بیمار در ارتباط هستید، میتوانید از «روانشناسان سلامت» و «روانشناسان بالینی» در حوزه سازگاری بیماریها و اضطراب ناشی از آن کمک بگیرید. اگر در محل کار خود و در ارتباط با کارگران و کارمندان دچار مشکل شدهاید، میتوانید از راهنماییها و مشاورههای «روانشناسان صنعتی و سازمانی» استفاده کنید. تقریباً در هر زمینهای که شما نیاز به استفاده از خدمات روانشناسی و مشاوره داشته باشید، گرایش تخصصی وجود دارد. اما اگر به هر دلیلی دسترسی به روانشناس و مشاور دارای پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره امکانپذیر نبود، نکتهی مهم در شرایط فعلی آن است که از شرایط و ویژگیهای یک روانشناس و مشاور خوب مطلع باشید.

اولین ویژگی، دانش کافی در آن زمینه است. سعی کنید روانشناس و مشاوری را انتخاب کنید که حداقل دارای تحصیلات کارشناسی ارشد باشد. دومین ویژگی مهم آن است که به نحوی از سوابق حرفهای او اطلاع کسب کنید. سومین گام کسب آگاهی دربارهی نتایج و اقدامات مشاورهای-درمانی قبلی روانشناس و مشاور مورد نظر و میزان موفقیت آنهاست. چهارمین مورد اطمینان از اختصاصی بودن حوزه کاری روانشناس و مشاور است. پنجمین ویژگی تجربه و سن است. دقت کنید در موضوعی که نیاز به مشاوره دارید، گاهی این مورد میتواند بسیار مهم و کلیدی باشد. و در نهایت ویژگی ششم استفاده از روش علمی و مبتنی بر شواهد در کار خود است.

در شرایطی که بسیاری از ایرانیها اکنون در خانه های خود حبس شدهاند، ارتباط با یک روانشناس خوب بیش از پیش احساس میشود. بعضی از ما درونگرا و برخی برونگراتر بودهایم. این شرایط برای برونگراها مانند سم است. آنها ممکن است بیشتر عصبانی شوند و زودتر از کوره در بروند. همچنین مشاجراتی که ممکن است بین زوجین و میان فرزندان رخ دهد، جو خانواده را متشنج کند. اختلافات با منشأ ساده (مانند اینکه کدام کانال تلویزیون را برای تماشا انتخاب کنیم) که شاید به راحتی قابل حل و برطرف شدن باشد، ممکن است برپاکنندهی آشوب ناتمامی باشند. خلاصه باید یادآور شویم که ما محصول «انتخابهایمان» هستیم، پس بهتر است در انتخابمان دقت کنیم. در شرایطی که ماندن در خانه باعث شده تا یکی از پنج نیاز اساسی انسان یعنی «نیاز به تفریح» مختل شود، به راهنماییها و مشاورههای روانشناسان دارای صلاحیت و اخلاق حرفهای اعتماد کنیم.

علیرضا چهره سا (روانشناس بالینی – رییس انجمن صنفی روانشناسان و مشاوران اعتیاد استان تهران)

مهسا عوض محمدیه (کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی)